Słowniczek behawioralny cz.I

Agonistyczne zachowanie - określenie zachowań związanych z rywalizacją międzyosobniczą

Agresja afektywna (ang. affective aggression) – rodzaj agresji, której towarzyszy uruchomienie sympatycznego (współczulnego) układu nerwowego. Prawdopodobnie kierowana przez emocje.

Agresja instrumentalna ( ang. operant aggression) – reakcja instrumentalna mająca na celu atak/groźbę ataku, skierowana na innego osobnika. Jej przeciwieństwem jest agresja reaktywna (ataki odruchowe).

Agresja nieafektywna (ang. nonaffective aggression) – Nie powoduje znacznego uruchomienia współczulnego układu nerwowego, a więc nie jest uważana za agresję kierowaną emocjami. Obejmuje zachowania drapieżnicze. 

Agresja reaktywna (ang. respondent aggression) – agresja wywoływana przez bodziec awersyjny

Ambiwalentne zachowanie - Zachowanie występujące w obecności  dwóch różnych motywacji. Obejmuje ruchy/ postawy ciała, które są związane z różnymi, często przeciwstawnymi obszarami zachowań, występujące naprzemiennie lub w szybkim tempie.

Apetencyjne zachowanie - aktywne dążenie przez zwierzę do dostępu do bodźca, który umożliwi zaspokojenie popędu; zachowanie poszukiwawcze.

Behawioryzm – nauka o zachowaniu, będąca jednym z działów psychologii. Skupia się na zachowaniach policzalnych i możliwych do zaobserwowania. 

Bezwarunkowy czynnik wzmacniający (ang. unconditioned reinforcer) – bodziec będący wzmocnieniem, nie wymagający wcześniejszego uwarunkowania. Związany z zaspokajaniem potrzeb organizmu np. jedzenie 

Bodziec awersyjny – bodziec, którego zwierzę stara się uniknąć. 

Bodziec bezwarunkowy BB (unconditioned stimulus) – bodziec wywołujący reakcję bezwarunkową. 

Bodziec kontrolujący (ang. controlling stimulus) – bodziec zmieniający częstotliwość lub prawdopodobieństwo wystąpienia zachowania instrumentalnego. Bodziec różnicujący zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zachowania, a bodziec wygaszający zmniejsza. 

Bodziec różnicujący – bodziec poprzedzający, wskazuje na wystąpienie konkretnych zależności.

Bodziec warunkowy (ang. conditioned stimulus) – bodziec, który początkowo był dla organizmu neutralny, został skojarzony z bodźcem bezwarunkowym i obecnie wywołuje zachowanie odruchowe. 

Bodziec wygaszeniowy – prowadzi do osłabienia reakcji, informuje osobnika o zależnościach wygaszeniowych danego zachowania

Bodźce złożone – oba bodźce wywołujące tę samą reakcję, na skutek wcześniejszego przedstawiania ich razem w procesie warunkowania klasycznego. 

Coping - rodzaj strategii adaptacyjnej, jest próbą przystosowania się do warunków, które uniemożliwiają zaspokojenie jego potrzeb życiowych

Czynnik karzący (ang. punisher) – bodziec zmniejszający częstotliwość występowania danego zachowania na skutek wprowadzenia go lub wycofania po zachowaniu

Czynnik poprzedzający (ang. antecedent) – czynnik obecny przed wystąpieniem danego zachowania

Czynność przerzutowa - zaskakujące działanie występujące niezgodnie z kontekstem sytuacji. Występuje w sytuacjach konfliktowych i nie spełnia swojej właściwej, pierwotnej funkcji.

Deprywacja – polega na usunięciu na jakiś czas nagrody, by zwiększyć jej skuteczność

Dystres – stan, w którym organizm ponosi tak duże straty w wyniku reakcji stresowej, że zrównoważenie ich, możliwe jest jedynie kosztem innych funkcji biologicznych.

Frustracja – zachowanie pojawiające się na skutek niemożliwości zaspokojenia jakichś potrzeb, osiągnięcia celów. Często poprzedza zachowanie agresywne.

Generalizacja – proces, w którym zachowanie zaczyna się pojawiać w obecności bodźców  podobnych (ale nie identycznych) do pierwotnego bodźca różnicującego.

Generalizacja bodźca (ang. stimulus generalization) – zachodzi, gdy zachowanie pierwotnie wyzwalane przez pewien czynnik różnicujący, zaczyna być wyzwalane w obecności innego, podobnego bodźca.

Habituacja (ang. habituation) – słabnięcie reakcji po wielokrotnie wywołanej reakcji bezwarunkowej tym samym bodźcem bezwarunkowym. Habituacja jest tymczasowa!

Hamowanie gryzienia (ang. bite inhibition) – miara siły/częstotliwości gryzienia

Historia wzmocnień – obejmuje wszystkie zależności, które w ciągu życia zwierzęcia spowodowały zmiany w częstotliwości zachowań

Impulsywność – wybieranie przez zwierzę nagrody o mniejszej wartości, dostępnej natychmiastowo, zamiast nagrody o większej wartości, ale dostępnej dopiero po pewnym okresie czasu.   

O skuteczności metody „Do as I do” w szkoleniu psów

Rynek obfituje w poradniki dotyczące metod szkolenia psów, ale tak naprawdę mamy mało naukowych danych na temat ich skuteczności.  Jedną z bardziej popularnych technik szkoleniowych w Polsce jest kształtowanie (SHA), polegające na wychwytywaniu pożądanych zachowań i następnie wzmacnianiu ich - najczęściej zadanie jest podzielone na wiele mniejszych partii, co umożliwia poprawne wykonywanie przez zwierzę skomplikowanych poleceń. W metodzie tej korzysta się z bodźca pomostowego (zazwyczaj jest to kliker), który sygnalizuje nadejście wzmocnienia bezwarunkowego (nagrody) (Pryor 1999).

Ostatnie badania dostarczyły silnych dowodów na to, że psy są predysponowane do uczenia się przez naśladownictwo (Kubinyi i in. 2009)  - wykazano, że są w stanie nauczyć się w ten sposób jak rozwiązać zadania związane z manipulowaniem różnymi przedmiotami (Pongrácz i in. 2012; Kubinyi i in. 2003), oraz że chętnie naśladują człowieka podczas treningów tego rodzaju (Kupán i in. 2010). Po odpowiednim szkoleniu, psy łączą swoje zachowanie z czynnościami wykonywanymi przez eksperymentatora (Topál i in. 2006, Huber i in. 2009).

Metoda szkolenia psów opierająca się na naśladownictwie została nazwana metodą ‘Do as I do’ (DAID) (Fugazza 2011). Na początkowym etapie, technika ta polega na nauczeniu psa łączenia swojego zachowania z analogicznymi czynnościami wykonywanymi przez człowieka na komendę „Zrób to!”. Niezależne badania wykazały, że psy potrafią zgeneralizować zasadę naśladownictwa i wykorzystać ją do różnych rodzajów zadań i sytuacji (Topál i in. 2006; Huber et al. 2009, (Fugazza i Miklósi 2013).

Badania Claudii Fugazzy i Adama Miklosiego (2014)

W badaniu udział wzięły pary właściciel – pies, które posiadają certyfikat potwierdzający ich znajomość jednej z metod szkolenia (DAID albo trening klikerowy). Psy uczyły się nowych zachowań podzielonych na 3 grupy : proste, złożone i sekwencja dwóch czynności, każde w trzech oddzielnych sesjach. Oczywiście, każdy korzystał tylko z tej metody, której znajomość potwierdził certyfikatem. Właściciele mieli 15 minut na nauczenie swojego psa konkretnego zadania. Czas, po którym pożądane zachowanie pojawiło się po raz pierwszy oraz liczba par, którym udało się zakończyć zadanie po 15 minutach, posłużyły jako wskaźniki sukcesu szkoleniowego.

Wyniki wskazały, że metoda naśladowania okazała się bardziej efektywna przy nauce sekwencji czynności i złożonych czynności związanych z różnymi obiektami. Oznacza to, że metoda ta mogłaby być bardzo pomocna przy szkoleniu psów asystujących. Zgodnie z przewidywaniami, w przypadku obu metod czas potrzebny do poprawnego wykonania zadania wzrastał wraz ze złożonością czynności do nauczenia. W przypadku prostych czynności, nie zaobserowano różnic pomiędzy metodą DAID i klikerową. U grup testowanych w nauce zachowań złożonych, czas potrzebny do wystąpienia pierwszego poprawnego zachowania był zdecydowanie krótszy u par stosujących metodę DAID niż klikerową. Podczas testów, właściciele z grupy klikerowej częściej robili przerwy w treningu.

Porównywanie szybkości uczenia jest bardzo trudne, ponieważ na wyniki może wpływać wiele czynników( na przykład poprzednie doświadczenia psów). Wyniki tych testów nie wskazują jednoznacznie na wyższość jednej metody nad drugą, ale warto zwrócić uwagę na skuteczność treningu opartego na naśladownictwie.  

A wy, co sądzicie o tej stosunkowo nowej metodzie? Może stosujecie ją w szkoleniu swoich psów?  18 października w Centrum Konferencyjnym Falenty odbędzie się seminarium Claudii Fugazzy na temat szkolenia psów metodą naśladowania. Myślę, że warto lepiej poznać metodę DAID i wyrobić sobie własne zdanie na jej temat :)

Bibliografia

• Fugazza, C. and Miklósi Á. 2013 Deferred imitation and declarative memory in dogs. AnimCogn DOI:10.1007/s10071-013-0656-5

• Fugazza, C. and Miklósi Á. 2014 Should old dog trainers learn new tricks? The efficiency of the Do as I do method and shaping/clicker training method to train dogs, Applied Animal Behaviour Science (2014), http://dx.doi.org/10.1016/j.applanim.2014.01.009

• Huber, L., Range, F., Voelkl, B., Szucsich, A., Virányi, Z., Miklósi, Á. 2009 The evolution of imitation: what do the capacities of non-human animals tell us about the mechanisms of imitation? Phil. Trans R Soc B 364, 2299-2309, DOI: 10.1098/rstb.2009.0060

• Kubinyi E., Pongrácz P., Miklósi, Á. 2009 Dog as a model for studying conspecific and heterospecific social learning. J Vet Behav 4, 31-41

• Kubinyi, E., Miklósi, Á., Topál, J., Csányi, V. 2003 Dogs (Canis familiaris) learn from their owners via observation in a manipulation task. J Comp Psychol 117, 2:156–165.

• Kupan, K., Miklósi, Á., Gergely, G., Topál, J. 2010 Why do dogs (Canis familiaris) select the empty container in an observational learning task? Anim Cogn, DOI: 10.1007/s10071- 010-0359-0

• Pongrácz, P., Bánhegyi, P., Miklósi, A. 2012 When rank counts — dominant dogs learn better from a human demonstrator in a two-action test. Behaviour 149:111–132

• Pryor, K. 1999 Don’t Shoot the Dog! The New Art of Teaching and Training. Ed. Bantam Books, New York

• Topál J., Byrne R., Miklósi Á., Csányi V. 2006 Reproducing human actions and action sequences: “Do as I Do!” in a dog. Anim Cogn 9, 355-367, DOI:10.1007/s10071-006-0051-6